همراه اول هم دچار کمبود پهنای باند شد!

با اتفاقی که برای اپراتور شرکت بزرگ ارائه‌دهنده خدمات تلفن همراه افتاده کاملا می‌توان به گفته‌های مدیرعامل مخابرات شک کرد. مجموعه این اتفاقات این فکر را در ذهن پرورش می‌دهد که هر انتقاد و شکایتی که تا قبل از این مساله توسط شرکت‌های خصوصی فعال در این حوزه بیان می‌شده مطابق با واقعیت بوده است. شاید مشکلات پیش آمده در ثبت‌نام همراه اول بی‌حکمت هم نبود؛ چراکه مشکلات پی‌در‌پی در اتصال به اینترنت این بار یک شرکت دولتی را نشانه گرفته که تا قبل از آن این مشکلات از طرف شرکت مادر آن یعنی مخابرات تکذیب می‌شد.

کمبود پهنای باند این بار همراه اول را نشانه گرفت
سونیتا سراب‌پور-دنیای اقتصاد
این بار نه کاربران و نه بخش‌خصوصی انتقاد خود را نسبت به کمی پهنای باند اعلام کرده‌اند؛ بلکه یک شرکت دولتی که از دل شرکت مخابرات برخاسته است دست به اعتراض نسبت به وضعیت موجود زده است. بر اساس شواهد موجود با آغاز ثبت‌نام اینترنتی سیم‌کارت‌های 150هزار تومانی همراه اول بسیاری از متقاضیان به پورتال همراه اول مراجعه کردند اما به علت بروز اختلال در روند کار نتوانستند ثبت‌نام خود را تکمیل و به اتمام برسانند. ابوالفضلی، مدیرکل روابط‌عمومی شرکت ارتباطات سیار علت اختلال در سیستم ثبت‌نامی اینترنتی سیم‌کارت‌های 150هزار تومانی را کمبود پهنای باند موردنیاز شرکت‌ها و سازمان‌ها دانست و گفت: تا زمانی که به طور کلی پهنای باند در کشور افزایش نیابد و میزان بیشتری نیز به سازمان‌ها و شرکت‌ها اختصاص داده نشود با این مشکل مواجه خواهیم بود. گفته‌های ابوالفضلی در حالی است که در چند هفته گذشته بارها وزیر وزارت ICT میزان پهنای باند موجود در کشور را نه تنها مناسب اعلام کرده بلکه اظهار داشته بود که کشور بیش از نیازش پهنای باند در اختیار دارد.

انحصاری در دست دولت
طی چند سال گذشته در مورد میزان پهنای باند و کیفیت آن انتقادات و بحث‌های زیادی از طرف شرکت‌های ارائه دهنده خدمات اینترنتی مطرح شده است، هر یک از این شرکت‌ها دلایل خاصی را برای وضع نامناسب پهنای باند کشور ذکر کرده‌اند و هر بار هم با مخالفت مسوولان ICT روبه‌رو شده‌اند، اما چه دلیلی دارد که هنوز هیچ یک از مسوولان مخابرات و مخصوصا شخص وزیر وزارت ICT زیر بار این کمبود پهنای باند و مشکلات مربوط به آن نرفته‌اند، مشخص نیست. به گفته صاحبنظران و فعالان حوزه اینترنتی یکی از معضلات اصلی پهنای باند انحصاری بودن آن در دست دولت است که سبب عدم رقابت میان ارائه‌دهندگان این سرویس و کیفیت نامطلوب آن شده و ترافیک خطوط اینترنتی در ایران به دلیل همین کیفیت پایین اینترنت و پهنای باند، بالا رفته و پاسخگوی نیاز فعلی کاربران نیست. گفته می‌شود این مشکل نیز راه‌حل دارد و آن خصوصی‌سازی عرضه پهنای باند است؛ چرا که با خصوصی‌سازی پهنای باند رقابت سالم به وجود آمده و عرضه آن از انحصار خارج و با کیفیت بهتری به مشتریان عرضه شود.

کاظم قنبری، مدیر یک شرکت خدمات‌دهنده اینترنتی با تاکید بر موضوعات ذکر شده می‌گوید: «در ایران روز به روز ترافیک اینترنتی افزایش می‌یابد اما به دلیل عدم ارتقای پهنای باند توسط مخابرات مشکلات زیادی برای مشتریان به وجود آمده است.» وی خصوصی‌سازی پهنای باند را تاثیرگذار می‌داند و می‌افزاید: «خصوصی‌سازی باعث خارج شدن انحصار و به وجود آمدن رقابتی سالم می‌شود و در نهایت این امر به نفع مشتریان تمام خواهد شد.» علاوه بر مساله انحصاری بودن عرصه پهنای باند مشکلات دیگری نیز در این زمینه دیده می‌شود و آن کمبود یا نبود پهنای باند کافی است به طوری که میزان عرضه پهنای باند اینترنت در کشور کمتر از میزان مصرف آن است که همین امر باعث قطعی‌های مداوم می‌شود.

رضا نشاط، مدیر یک شرکت اینترنتی در گفت‌وگو با ایسنا در این باره می‌گوید: «با وجود مبالغ پرداختی چند شرکت ICP در طول ماه‌های اخیر به منظور ارتقای پهنای باند، هنوز پهنای باند کافی به شرکت‌ها ارائه نشده است.» به گفته نشاط تامین پهنای باند کافی، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه بوده و مورد استفاده و تمایل کاربران و دانشجویان در پیشبرد پروژه‌های تحقیقاتی قرار می‌گیرد. در مقابل این اظهارات نیکسار، عضو هیات مدیره انجمن ISPها ضمن تاکید گفته‌های نشاط می‌گوید: «علاوه بر کمبود پهنای باند، مشکل بزرگ‌تر در این حوزه نحوه توزیع پهنای باند است. چرا که در حال حاضر زیرساخت مناسب، کافی و از طرفی کانال‌های ارتباطی لازم برای رساندن پهنای باند مناسب به دست ISPها وجود ندارد.

وی با اشاره به قابل حل بودن مشکل پهنای باند می‌افزاید: «وقتی بحث پهنای باند در کشور مطرح می‌شود می‌توان گفت که این موضوع به صورت انحصاری در دست دولت است در صورتی که بهتر است مخابرات این کار را به عهده فعالان این حوزه یعنی ISP و ICPها قرار دهد تا آنها بتوانند وارد این مقوله شده و با تامین پهنای باند مورد نیاز اقدام کنند.» به اعتقاد نیکسار اگر عرضه پهنای باند به بخش خصوصی سپرده شود به صورت 100درصد مشکلات موجود برطرف شده و دیگر کشور با کمبود پهنای باند مواجه نخواهد شد.

ضعف مدیریتی
براساس اطلاعات به دست آمده اختلالات در شبکه اینترنتی بیشتر در زمان‌هایی چون ثبت‌نام اینترنتی دانشجویان دانشگاه‌های متفاوت، بررسی نتایج قبولی در سازمان سنجش، خرید اینترنتی محصولی پرطرفدار در محدوده زمانی معین و اکثر مواردی که در مقطع مشخص از زمان است، رخ می‌دهد.
بنابر اظهارات پیام کرباسی، عضو کمیسیون سازمان نظام صنفی رایانه‌ای بروز چنین اختلالاتی می‌تواند به 6 دلیل رایج یعنی1 - مشکلات سیستم‌های سخت و نرم‌افزاری کاربر، 2- اختلالات ارتباطی (با شبکه) در سمت شبکه، 3- اختلالات ارتباطی در بستر شبکه میان کاربر منتهی به سایت خدمتگزار، 4 – اختلالات یا کمبود پهنای باند ارتباط با شبکه در سایت مقصد، 5- اختلالات در سخت‌افزار، نرم‌افزار پایگاه داده و شبکه داخلی موجود در سایت مقصد و 6- موارد نادر دیگر باشد.

به گفته کرباسی زمانی که ثبت‌نام اینترنتی برای قشر وسیعی از کاربران با اختلالاتی مواجه است، می‌توان بلافاصله از دلیل بروز اختلال به علل 1 و 2 و 6 فوق چشم‌پوشی کرد. وی در ادامه می‌افزاید: «با توجه به اظهارنظر فوری مدیر کل روابط عمومی ارتباطات سیار مبتنی بر این که به دلیل حجم بالای متقاضیان بروز اختلال امری طبیعی است و تا زمانی که پهنای باند و سرعت اینترنت افزایش پیدا نکند در این زمینه دچار مشکل خواهیم بود. بنابراین واضح است که این شرکت علت اصلی اختلال را عامل چهارم یعنی همان اختلالات یا کمبود پهنای باند ارتباط با شبکه در سایت مقصد معرفی کرده است.»

به گفته یکی از کارشناسان حوزه IT ممکن است مشکل پیش آمده در هر نوع ثبت‌نام مربوط به سروری هم باشد که آن شرکت سازمان یا دانشگاه از آن استفاده می‌کند. کرباسی در این زمینه می‌گوید: ممکن است در بعضی از موارد مشکلات پیش آمده مربوط به سرور باشد اما از همراه اول به عنوان یک شرکت دولتی و این که در دل وزارتخانه‌ای کار می‌کند که از بهترین سرویس و امکانات زیرساختی استفاده می‌کند. نمی‌توان انتظار رخ دادن چنین مشکلی را داشت؛ مشکلی که خود مسوولان ارتباط سیار هم آن را تصدیق می‌کند. وی در ادامه می‌افزاید: «بروز چنین معضلی برای یکی از سودآورترین شرکت‌های مخابراتی کشور و بزرگ‌ترین شرکت‌های ارائه کننده خدمات تلفن‌همراه در منطقه خاورمیانه با توجه به روابط نزدیک آنها با شرکت ارتباطات زیرساخت جای بسی تاسف و شگفتی دارد.

بنابر اظهارات این عضو کمیسیون سازمان نظام صنفی رایانه‌ای عدم مدیریت صحیح در بستر شبکه داخلی دیتای کشور نیز می‌تواند از دیگر عوامل مهم و تاثیرگذار در بروز اختلال در عملیات اجرایی فراخوان‌های عمومی تحت پایگاه‌های اطلاع‌رسانی داخلی برای مراجعه کنندگان کشور باشد. به عبارتی سادتر زمانی که کاربری از داخل کشور و از طریق یکی از شرکت‌های تامین کننده اینترنتی (ISP) اقدام به مراجعه به پایگاهی در شبکه داخلی کشور (مثل پورتال شرکت ارتباطات سیار با هدف ثبت‌نام اینترنتی) می‌کند، باید بتواند حتی در زمان قطعی کامل ارتباط کشور با شبکه جهانی اینترنت نیز نسبت به انجام امور لازم در آن پایگاه، بدون وجود اختلال اقدام کند. آنچه به نظر می‌رسد این موضوع است که به دلیل حجم بسیار اندک بسته‌های اطلاعاتی حاوی ثبت‌نام‌های مشابه، بروز چنین اختلالات وسیعی در سطح کاربران کشور می‌تواند نشانه‌هایی از خروج بی‌دلیل این بسته‌ها از شبکه داخلی کشور به شبکه اینترنت و بازگشت مجدد آن به شبکه داخل کشور باشد به نحوی که کمبود پهنای باند اینترنتی کشور در هفت ماه گذشته، شهره خاص و عام در عرصه دست‌اندرکاران و متخصصان فناوری اطلاعات کشور شده است، بار دیگر خودنمایی کند.

قطعی‌های متناوب
پهنای باند عاملی برای رشد توسعه صنایع آی‌تی و همچنین تبادلات اطلاعاتی کشور با متخصصان دیگر نقاط جهان در پیشبرد پروژه‌های تحقیقاتی است، اما متاسفانه کاربران ایرانی به دلیل کیفیت نامناسب پهنای باند از استفاده خدمات نوین فناوری اطلاعات و ارتباطات محروم هستند. همچنین علاوه بر نامناسب بودن پهنای باند مورد نظر، کاربران از مشکل قطعی پهنای باند نیز به شدت رنج می‌برند به طوری که در زمان قطعی پهنای باند کیفیت خدمات ارائه شده به شدت دچار افت می‌شود. مسوولان مخابرات و وزارت ICT کم‌کاری بخش‌خصوصی را سبب قطعی‌های پهنای باند قلمداد می‌کنند و البته در این بین بر طبق عرف، مسوولان بخش‌خصوصی نیز معتقدند مخابرات با فراهم کردن تسهیلات لازم و محدود کردن سرعت اینترنت ADSL سبب عدم موفقیت برنامه‌ها و فعالیت‌های 11 شرکت Pap شده است.

به‌رغم مشکلات موجود در کشور بحث پهنای باند اینترنت صابر فیضی، مدیرعامل مخابرات در گفت‌و‌گو با یکی از رسانه‌ها عنوان کرده است که مشکلی با عنوان پهنای باند وجود ندارد و تمام کاستی‌های این بخش مربوط به خدمات ارائه شده از سوی هاستینگ‌هاست. وی با عنوان اینکه کاربران ایرانی با سرعت کم نیز می‌توانند به اطلاعات مورد نظر خود در اینترنت دست پیدا کنند، می‌افزاید: «معمولا حجم بالای مراجعان اینترنتی به یک سایت باعث به وجود آمدن مشکلاتی می‌شود که ما آنها را به قطعی یا کمبود پهنای باند تعبیر می‌کنیم.» وی در ادامه اظهار می‌داردکه ترافیک ورودی کاربران و عدم پیش‌بینی مسوولان سایت مورد نظر برای اختصاص باند کافی سبب به وجود آمدن کاستی‌هایی می‌شود در غیر این صورت در ایران مشکلی با عنوان پهنای باند وجود ندارد.»

با اتفاقی که برای اپراتور شرکت بزرگ ارائه‌دهنده خدمات تلفن همراه افتاده کاملا می‌توان به گفته‌های مدیرعامل مخابرات شک کرد. مجموعه این اتفاقات این فکر را در ذهن پرورش می‌دهد که هر انتقاد و شکایتی که تا قبل از این مساله توسط شرکت‌های خصوصی فعال در این حوزه بیان می‌شده مطابق با واقعیت بوده است. شاید مشکلات پیش آمده در ثبت‌نام همراه اول بی‌حکمت هم نبود؛ چراکه مشکلات پی‌در‌پی در اتصال به اینترنت این بار یک شرکت دولتی را نشانه گرفته که تا قبل از آن این مشکلات از طرف شرکت مادر آن یعنی مخابرات تکذیب می‌شد. رخ دادن این مشکل می‌تواند همانند جرقه‌ای باشد که مسوولان و فعالان این حوزه را متوجه عمق فاجعه کند و آنها را به فکر اساسی برای برطرف کردن مشکلات موجود بر سر راه توسعه اینترنت پرسرعت کشور بیاندازد.